CTET Level -1 (09 June 2024)

Question 1:

Narratives have been included extensively in EVS textbooks in order to 

A. Follow the guidelines of NCF, 2005. 

B. Enhance understanding of fundamental concepts. 

C. Provide enjoyment in learning of fundamental concepts. 

D. Develop communication skills in students.

ई. वी. एस. की पाठ्य-पुस्तकों में वृत्तांतों को व्यापक रूप से शामिल किया गया है जिससे कि 

A. NCF, 2005 के निर्देशों का पालन हो ।

B. मूलभूत प्रत्ययों की समझ को बढ़ावा मिले।

C. मूलभूत प्रत्ययों को सीखने में आनंद मिले।

D. छात्रों में संप्रेषण के कौशलों का विकास हो ।

• A and B / A और B 

• A, B and C / A, B और C 

• Only C / केवल C 

• B, C and D / B, C और D 

Question 2:

निर्देश:  अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तर चिनुत ।

एक पिपीलिका आसीत् । एकदा आहारार्थं भ्रमन्ती सा कमपि आम्रस्य पादपं समारोहत् । वृक्षस्य शाखासु धावन्ती सा अकस्माद् अस्खलत्, अपतञ्च अधस्ताद् भरिते जलाशये । तस्मिन्नेव वृक्षे कस्यचित् कपोतस्य कुलायः अभवत् । स तत्र स्थितः जले निमज्जन्तीं पिपीलिकाम् अपश्यत । मृयमाणायां तस्यां पिपीलिकायां दयालुः स कपोतः शुष्कम् आम्रस्य दलमेकमपातयत् । तत् पत्रं जले अतरत् । पिपीलिका च तस्मिन्नारूढा सती स्वजीवितम् अरक्षत्, आविरकरोञ्च कृतज्ञातम् । ततः तौ मित्रे अभवताम् ।

ततः दिनेषु गच्छत्सु एकदा स कपोतः वृक्षस्य शाखायाम् एकाकी अतिष्ठत्, पिपीलिका च वृक्षस्य मूले स्वरूप बिलस्य द्वारि कर्मपरा अभवत् । तदैव कश्चिद् आगत्य कपोतं हन्तुं धनुषि वाणसन्धानम् । अकरोत्। पिपीलिका तमपश्यत् । सा धावन्ती व्याधस्य स्कन्धम् आरुह्य क्रोधेन तं तथा अदशत् यथा दंशपीडितः स व्याधः लक्ष्याद् अपाराध्यत् । धर्नुवक्रः शरश्च अन्यां दिशाम् अगच्छत् । तस्य शब्दं श्रुत्वा कपोतश्व उड्डीय वृक्षान्तरम् अयासीत्। एवं तौ विपदि परस्परं साहाय्यं कुर्वन्तौ चिरं सुखेन न्यवसताम् ।

पिपीलिका कस्य पादमं समारोहत् ?

• जम्बीरकस्य

• सेमलस्य

• आम्रस्य

• लकुचस्य

Question 3:

Which of the following is not a feature of Siberian Cranes ? 

निम्नलिखित में से कौन-सी विशेषता साइबेरियन सारस की नहीं है ? 

• They breed in warm places वे गरम स्थानों पर प्रजनन करते हैं। 

• They are critically endangered and very few in number. /वे गंभीर रूप से खतरे में हैं और उनकी बहुत कम संख्या रही है। 

• They breed in warm places वे गरम स्थानों पर प्रजनन करते हैं। 

• They migrate from cold climate conditions वे शीत जलवायु से प्रवास करते है।

Question 4:

If a child is unable to perform well in school the teachers should:

यदि कोई बच्चा स्कूल में अच्छा प्रदर्शन करने में असमर्थ है तो शिक्षकों को चाहिए-

• Ensure that the child is shifted to a separate section meant for for children with low abilities / बच्चे को कम योग्यता वाले बच्चों के लिए बने एक अलग संकाय में स्थानांतरित कर दिया जाए ।

• Find out the social backgroud of the child because belonging to certain communities are not capable of learning / बच्चें की सामाजिक पृष्ठभूमि का पता लगाएँ क्योंकि कुछ समुदायों के बच्चे सीखने में सक्षम नहीं होते हैं ।

• Punish the child and tell the child's paraents to put the child in home tuitions / बच्चे को सजा दें और बच्चे के माता-पिता से कहें कि बच्चे को घर पर ट्यूशन लगाना सुनिश्चित करें ।

• Reflect on the pedagogical strategies and the school environment / वे शैक्षणिक रणनीतियों और स्कूल के माहौल पर चिंतन करें।

Question 5:

Which of the following statements is true for Hindu- Arabic system of numeration?

निम्नलिखित में से कौन-सा कथन गणन की हिन्दू- अरबी प्रणाली के बारे में सही है?

A. It is based on the concept of place value.

यह स्थानीय मान की अवधारणा पर आधारित है।

B. All numbers can be represented using a finite set of digits form 0 to 9.

सभी संख्याएँ 0 से 9 अंकों के परिमित समूह का प्रयोग कर निरूपित की जा सकती है।

C. It is a hieroglyphic system.

यह एक चित्रलिपि पर आधारित व्यवस्था है।

D.The order of digits in a number is independent of whether the digits are written from right to left or left right.

किसी भी संख्या में अंकों का क्रम अपने-आप में स्वतंत्र है, चाहें अंक दाएँ से बाएँ या बाएँ से दाएँ लिखे जाएँ।

Choose the correct option: सही विकल्प का चयन कीजिए:

• A and C/A और C

• B and D/B और D

• A and B / A और B

• C and D / C और D

Question 6:

स्वनिम जागरूकता किसका ज्ञान है?

• शब्द

• ध्वनि

• भाषा

• संगीत

Question 7:

निर्देश -

अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।

अस्माकं भारतवर्षः अतीव विशालः अस्ति । अत्र बहवः गिरयः सन्ति । ते गिरयः मेघकलापं धृत्वा वृष्टिं सम्पादयन्ति । तेन अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति । तासु नदीषु महानदी, गोदावरी, कावेरी, कृष्णा च पूर्वसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति । इतरा: साबरमती, ताप्ती, पश्चिमसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति। काश्चन यथा भागीरथी, कालिंदी, गण्डकी कौशिकी च हिमालयशिखरेभ्यः प्रभवन्ति। पुरा सरस्वती अपि पश्चिम समुद्राभिमुखम् एव प्रवहति स्म, परन्तु अद्य अस्याः चिह्नानि एव यत्र तत्र प्रवाहमार्गे प्राप्यन्ते । अन्यासां नदीनां मध्ये भारतस्य मध्यप्रान्ते चर्मण्वती वेत्रवती च नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ।

पुराणकालात् आरभ्य सर्वे भारतीयाः नदीनां सम्मानं कुर्वन्ति । क्षेत्रेषु सलिलसेचनेन नद्यपि मातेव भवति । अतएव यानि क्षेत्राणि नदीजलेन प्लावितानि तानि नदीमातृकाणीति प्रसिद्धं यानि च वृष्टिजलेन सिक्तानि तानि देवमातृकाणि इति । वर्षाकालेन वृष्टिपातेन नद्या: जलेन च कृषिक्षेत्राणि प्लावितानि भवन्ति । कृषकाः कृषिकार्यं कृत्वा अन्नोत्पादनं कुर्वन्ति । नदीषु विविधाः मत्स्याः निवसन्ति । येषु प्रदेशेषु अनावृष्टि कारणेन जलाभावात् कृषिः न भवति तत्र शासनाधिकारिणः नद्याः जलं प्रतिरुध्य सेतुं बध्नाति । महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चनं कुर्वन्ति । तेभ्यः जलाशयेभ्यः क्षेत्रेषु जलं वितरन्ति । साम्प्रतं महानगरे नद्याः जलमेव प्रतिगृहं सर्वकारेण: सम्प्रेष्यते ।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् विद्युतम् उत्पादयन्ति । एषा जलमूला विद्युत 'हाइड्रोइलेक्ट्रिक पावर' इति नाम्ना प्रसिद्धा। पश्यत, नद्यः देशस्य कीदृशमुपकारं कुर्वन्ति । अतएव जनाः ताः पूजयन्ति । स्वस्वगृहेषु अधुनाऽपि जनाः स्नानसमये सर्वासां नदीनां सान्निध्यं स्नानजलं प्रार्थयन्ते।

महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चयं के जनाः कुर्वन्ति ?

• ग्रामवासिनः

• अभियन्तारः

• शासनाधिकारिणः

• कृषकाः

Question 8:

To keep students motivated to learn, a teacher should promote ____________.

विद्यार्थियों को अधिगम के प्रति अभिप्रेरित करते रहने के लिए अध्यापक को क्या समुन्नत करना चाहिए?

• competitive attitude / प्रतियोगात्मक दृष्टिकोण

• entity view of ability / योग्यता का सत्त्व/ अस्तित्वात्मक परिप्रेक्ष्य

• learned helplessness / असहायता का सीखा हुआ भाव

• mastery-oriented goals / निपुणता उन्मुखी उद्देश्य

Question 9:

निर्देश:  अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तर चिनुत ।

एक पिपीलिका आसीत् । एकदा आहारार्थं भ्रमन्ती सा कमपि आम्रस्य पादपं समारोहत् । वृक्षस्य शाखासु धावन्ती सा अकस्माद् अस्खलत्, अपतञ्च अधस्ताद् भरिते जलाशये । तस्मिन्नेव वृक्षे कस्यचित् कपोतस्य कुलायः अभवत् । स तत्र स्थितः जले निमज्जन्तीं पिपीलिकाम् अपश्यत । मृयमाणायां तस्यां पिपीलिकायां दयालुः स कपोतः शुष्कम् आम्रस्य दलमेकमपातयत् । तत् पत्रं जले अतरत् । पिपीलिका च तस्मिन्नारूढा सती स्वजीवितम् अरक्षत्, आविरकरोञ्च कृतज्ञातम् । ततः तौ मित्रे अभवताम् ।

ततः दिनेषु गच्छत्सु एकदा स कपोतः वृक्षस्य शाखायाम् एकाकी अतिष्ठत्, पिपीलिका च वृक्षस्य मूले स्वरूप बिलस्य द्वारि कर्मपरा अभवत् । तदैव कश्चिद् आगत्य कपोतं हन्तुं धनुषि वाणसन्धानम् । अकरोत्। पिपीलिका तमपश्यत् । सा धावन्ती व्याधस्य स्कन्धम् आरुह्य क्रोधेन तं तथा अदशत् यथा दंशपीडितः स व्याधः लक्ष्याद् अपाराध्यत् । धर्नुवक्रः शरश्च अन्यां दिशाम् अगच्छत् । तस्य शब्दं श्रुत्वा कपोतश्व उड्डीय वृक्षान्तरम् अयासीत्। एवं तौ विपदि परस्परं साहाय्यं कुर्वन्तौ चिरं सुखेन न्यवसताम् ।

'धावन्ती' इति पदे प्रयुक्तं कृदन्तप्रत्ययं चित्वा लिखत

• ल्यप्

• शानच्

• शतृ

• क्त्

Question 10:

A text that requires students to scan in order to understand and analyze the writer's message and purpose could be

• a set of instructions to assemble a device

• a newspaper headline

• a poem

• an encyclopedic extract