CTET Level -1 (09 June 2024)

Question 1:

विकासस्य प्रमुखक्षेत्रे छात्रस्य प्रगतिं निरीक्षणाय, तस्य व्यवहारं कौशलानिपर्यवेक्षणाय च सतत - मूल्याङ्कनार्थम् - अधोलिखितेषु किं प्रयुज्यते ?

• विवरणम् (Account)

• प्रदर्शिका (Flashcard)

• प्रतिवेदनम् (Report)

• स्मरणार्थसूची (Checklist)

Question 2:

Which of the following statements about gifted children is correct? 

प्रतिभाशाली बच्चों के बारे में निम्नलिखित में से कौन सा कथन सही है?

• Gifted children have very high emotional maturity. / प्रतिभाशाली बच्चों में बहुत अधिक भावनात्मक परिपक्वता होती है।

• Gifted children do not require require any pedagogical modifications. / प्रतिभाशाली बच्चों को किसी भी खास शैक्षणिक संशोधन की आवश्यकता नहीं होती है।

• Gifted children have specific learning needs that often get ignored in the classrooms. / प्रतिभाशाली बच्चों की सीखने की विशिष्ट जरूरतें होती है जिन्हें अक्सर कक्षाओं में नजरअंदाज कर दिया जाता है।

• Gifted children should be given very simple routine tasks to be performed repeatedly. / प्रतिभाशाली बच्चों को बार-बार करने के लिए बहुत ही सरल नियमित कार्य दिए जाने चाहिए।

Question 3:

निर्देशः निम्नलिखित गद्यांश को पढ़कर पूछे गए प्रश्नों के सही / सबसे उपयुक्त उत्तर वाले विकल्प को चुनिए ।

बात बीसवीं सदी की शुरुआत की है। दक्षिण भारत के एक विद्यालय में गणित की कक्षा चल रही थी । अध्यापक विद्यार्थियों को भाग देने की विधि समझा रहे थे । अध्यापक ने बताया, 'अगर चार आमों को चार बालकों में बाँटा जाए तो प्रत्येक को एक आम मिलेगा। इसी तरह से अगर दस आमों को दस व्यक्तियों में विभाजित किया जाए तो प्रत्येक को एक आम मिलेगा।' आगे वह बोले, ' अगर किसी संख्या का उसी संख्या से भाग किया जाए तो भागफल हमेश एक ही होता है।' कक्षा के एक मेधावी छात्र को इस सूत्र की गलती समझ में आ गई। उसने पूछा, "महोदय, अगर शून्य आमों को शून्य व्यक्तियों में बाँटा जाए, तो क्या प्रत्येक को एक आम मिलेगा ?" इस असाधारण प्रश्न को सुनते ही अध्यापक कुछ विचलित से हुए । वे डाँटकर बोले, "शून्य का कोई मान नहीं होता।" पर विद्यार्थी ने आत्मविश्वास के साथ कहा, "महोदय शून्य का मान होता है। अगर दो के दायीं ओर हम एक शून्य रख दें तो 20 हो जाता है । इसी में एक और शून्य बढ़ा दें तो 200 हो जाता है। यह विद्यार्थी आधुनिक युग में भारत का सर्वश्रेष्ठ गणितज्ञ कहलाया । "

छात्र को अध्यापक से प्रश्न पूछने की आवश्यकता हुई, क्योंकि

• छात्र को अध्यापक की बात समझ नहीं आ रही थी ।

• छात्र को अध्यापक के बनाए सूत्र में गलती नज़र आई थीं ।

• छात्र को प्रश्न करने की आदत थी ।

• अध्यापक ने छात्र को प्रश्न करने के लिए प्रोत्साहित किया था ।

Question 4:

Here is a list of tasks commonly included in a language classroom. Which of these sees children as active learners?

• Children work in groups to generate interpretations of a poem.

• Children carefully memorise correct answers to questions on a poem.

• Children write answer to questions given at the

  end of a poem.

• Children carefully note down answer from the blackboard.

Question 5:

निर्देश -

अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।

अस्माकं भारतवर्षः अतीव विशालः अस्ति । अत्र बहवः गिरयः सन्ति । ते गिरयः मेघकलापं धृत्वा वृष्टिं सम्पादयन्ति । तेन अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति । तासु नदीषु महानदी, गोदावरी, कावेरी, कृष्णा च पूर्वसमुद्रं प्रति  प्रवहन्ति । इतरा: साबरमती, ताप्ती, पश्चिमसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति। काश्चन यथा भागीरथी, कालिंदी, गण्डकी कौशिकी च हिमालयशिखरेभ्यः प्रभवन्ति। पुरा सरस्वती अपि पश्चिम समुद्राभिमुखम् एव प्रवहति स्म, परन्तु अद्य अस्याः चिह्नानि एव यत्र तत्र प्रवाहमार्गे प्राप्यन्ते । अन्यासां नदीनां मध्ये भारतस्य मध्यप्रान्ते चर्मण्वती वेत्रवती च नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ।

पुराणकालात् आरभ्य सर्वे भारतीयाः नदीनां सम्मानं कुर्वन्ति । क्षेत्रेषु सलिलसेचनेन नद्यपि मातेव भवति । अतएव यानि क्षेत्राणि नदीजलेन प्लावितानि तानि नदीमातृकाणीति प्रसिद्धं यानि च वृष्टिजलेन सिक्तानि तानि देवमातृकाणि इति । वर्षाकालेन वृष्टिपातेन नद्या: जलेन च कृषिक्षेत्राणि प्लावितानि भवन्ति । कृषकाः कृषिकार्यं कृत्वा अन्नोत्पादनं कुर्वन्ति । नदीषु विविधाः मत्स्याः निवसन्ति । येषु प्रदेशेषु अनावृष्टि कारणेन जलाभावात् कृषिः न भवति तत्र शासनाधिकारिणः नद्याः जलं प्रतिरुध्य सेतुं बध्नाति । महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चनं कुर्वन्ति । तेभ्यः जलाशयेभ्यः क्षेत्रेषु जलं वितरन्ति । साम्प्रतं महानगरे नद्याः जलमेव प्रतिगृहं सर्वकारेण: सम्प्रेष्यते ।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् विद्युतम् उत्पादयन्ति । एषा जलमूला विद्युत 'हाइड्रोइलेक्ट्रिक पावर' इति नाम्ना प्रसिद्धा। पश्यत, नद्यः देशस्य कीदृशमुपकारं कुर्वन्ति । अतएव जनाः ताः पूजयन्ति । स्वस्वगृहेषु अधुनाऽपि जनाः स्नानसमये सर्वासां नदीनां सान्निध्यं स्नानजलं प्रार्थयन्ते।

यानि कृषिक्षेत्राणि नदीजलेन पूरितानि भवन्ति, ते किं कथ्यन्ते?

• प्लावितानि

• समुद्राः

• नदीमातृकाणि

• महाजलाशयाः

Question 6:

विकासस्य प्रमुखक्षेत्रे छात्रस्य प्रगतिं निरीक्षणाय, तस्य व्यवहारं कौशलानिपर्यवेक्षणाय च सतत - मूल्याङ्कनार्थम् - अधोलिखितेषु किं प्रयुज्यते ?

• विवरणम् (Account)

• प्रतिवेदनम् (Report)

• प्रदर्शिका (Flashcard)

• स्मरणार्थसूची (Checklist)

Question 7:

Which of the following is a viral disease?

निम्न में से कौन विषाणु जनित रोग है? 

• क्षय रोग Tuberculosis

• टाइफायड Typhoid

• टिटनेस Tetanus

• एड्स AIDS

Question 8:

निर्देश:  अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तर चिनुत ।

एक पिपीलिका आसीत् । एकदा आहारार्थं भ्रमन्ती सा कमपि आम्रस्य पादपं समारोहत् । वृक्षस्य शाखासु धावन्ती सा अकस्माद् अस्खलत्, अपतञ्च अधस्ताद् भरिते जलाशये । तस्मिन्नेव वृक्षे कस्यचित् कपोतस्य कुलायः अभवत् । स तत्र स्थितः जले निमज्जन्तीं पिपीलिकाम् अपश्यत । मृयमाणायां तस्यां पिपीलिकायां दयालुः स कपोतः शुष्कम् आम्रस्य दलमेकमपातयत् । तत् पत्रं जले अतरत् । पिपीलिका च तस्मिन्नारूढा सती स्वजीवितम् अरक्षत्, आविरकरोञ्च कृतज्ञातम् । ततः तौ मित्रे अभवताम् ।

ततः दिनेषु गच्छत्सु एकदा स कपोतः वृक्षस्य शाखायाम् एकाकी अतिष्ठत्, पिपीलिका च वृक्षस्य मूले स्वरूप बिलस्य द्वारि कर्मपरा अभवत् । तदैव कश्चिद् आगत्य कपोतं हन्तुं धनुषि वाणसन्धानम् । अकरोत्। पिपीलिका तमपश्यत् । सा धावन्ती व्याधस्य स्कन्धम् आरुह्य क्रोधेन तं तथा अदशत् यथा दंशपीडितः स व्याधः लक्ष्याद् अपाराध्यत् । धर्नुवक्रः शरश्च अन्यां दिशाम् अगच्छत् । तस्य शब्दं श्रुत्वा कपोतश्व उड्डीय वृक्षान्तरम् अयासीत्। एवं तौ विपदि परस्परं साहाय्यं कुर्वन्तौ चिरं सुखेन न्यवसताम् ।

'नीडः' इत्यस्य समानार्थकं पदं चित्वा लिखित

• पुष्पम्

• कुलायः

• पत्रम्

• वृक्षः

Question 9:

The term 'Sericulture' is related to which of the following?

'सेरीकल्चर ( Sericulture)' शब्द निम्नलिखित में से किससे संबंधित है? 

• रेशम की खेती Silk farming

• मधुमक्खी पालन Bee keeping

• मछली पालन Fisheries

• पक्षी पालन Bird keeping

Question 10:

One of the sub-skills that is assessed for speaking would be

• understanding, and responding in a paragraph, to literary works.

• spelling common, frequently used words correctly

• using appropriate volume, clarity and gestures in individual group situations.

• listening actively and responding to others in small and large group situations