CTET Level -1 (09 June 2024)

Question 1:

Ms. Shammi, A mathematics teacher gave the following question to her class: 'Find the dimensions of all the rectangles whose area is 36 square units, given that the dimensions of the rectangles are whole numbers.' By giving this task, the teacher was trying to

सुश्री शम्मी, एक गणित की शिक्षिका ने निम्नलिखित प्रश्न अपनी कक्षा को दिया: 'यदि आयतों की लम्बाई- चौड़ाई पूर्णांक हैं, तो उन सभी आयतों की लम्बाई- चौड़ाई ज्ञात कीजिए जिनका क्षेत्रफल 36 वर्ग यूनिट है।' इस कार्य को दे कर शिक्षिका प्रयत्न कर रही है

• Clarify the concepts related to geometry and arithmetic / ज्यामिति एवं अंकगणित से संबंधित अवधारणाओं को स्पष्ट करने का

• Connect together the concepts of array-type multiplication, area of rectangles and commutative property of multiplication सरणी (व्यूह)- गुणन, आयतों के क्षेत्रफल और गुणन के क्रमविनिमेय के गुणधर्म की अवधारणाओं को एक साथ जोड़ने का

• Let her students memorize the formula for area of rectangle / कि उनके विद्यार्थी आयत के क्षेत्रफल का सूत्र याद कर लें

• Help students to recall multiplication tables/ कि वह विद्यार्थियों को पहाड़ों का प्रत्यास्मरण करने में सहायता करें

Question 2:

Which of the following mode should be avoided while teaching students with visual impairment?

दृष्टि बाधित से जूझते विद्यार्थियों के साथ शिक्षण करते समय किस विधि माध्यम के प्रयोग से बचना चाहिए?

• allowing use of assistive devices / सहायक उपकरणों के प्रयोग की अनुमति देना

• using written tests to assess learning / अधिगम के आकलन के लिए लिखित परीक्षण लेना

• providing tactile maps / स्पर्शग्राही मानचित्र देना

• verbally explaining the content written on board / श्यामपट्ट पर लिखित विषयवस्तु की मौखिक रूप से व्याख्या करना

Question 3:

Which of the following is not a feature of Siberian Cranes ? 

निम्नलिखित में से कौन-सी विशेषता साइबेरियन सारस की नहीं है ? 

• They breed in warm places वे गरम स्थानों पर प्रजनन करते हैं। 

• They migrate from cold climate conditions वे शीत जलवायु से प्रवास करते है।

• They breed in warm places वे गरम स्थानों पर प्रजनन करते हैं। 

• They are critically endangered and very few in number. /वे गंभीर रूप से खतरे में हैं और उनकी बहुत कम संख्या रही है। 

Question 4:

निर्देश -

अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।

अस्माकं भारतवर्षः अतीव विशालः अस्ति । अत्र बहवः गिरयः सन्ति । ते गिरयः मेघकलापं धृत्वा वृष्टिं सम्पादयन्ति । तेन अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति । तासु नदीषु महानदी, गोदावरी, कावेरी, कृष्णा च पूर्वसमुद्रं प्रति  प्रवहन्ति । इतरा: साबरमती, ताप्ती, पश्चिमसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति। काश्चन यथा भागीरथी, कालिंदी, गण्डकी कौशिकी च हिमालयशिखरेभ्यः प्रभवन्ति। पुरा सरस्वती अपि पश्चिम समुद्राभिमुखम् एव प्रवहति स्म, परन्तु अद्य अस्याः चिह्नानि एव यत्र तत्र प्रवाहमार्गे प्राप्यन्ते । अन्यासां नदीनां मध्ये भारतस्य मध्यप्रान्ते चर्मण्वती वेत्रवती च नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ।

पुराणकालात् आरभ्य सर्वे भारतीयाः नदीनां सम्मानं कुर्वन्ति । क्षेत्रेषु सलिलसेचनेन नद्यपि मातेव भवति । अतएव यानि क्षेत्राणि नदीजलेन प्लावितानि तानि नदीमातृकाणीति प्रसिद्धं यानि च वृष्टिजलेन सिक्तानि तानि देवमातृकाणि इति । वर्षाकालेन वृष्टिपातेन नद्या: जलेन च कृषिक्षेत्राणि प्लावितानि भवन्ति । कृषकाः कृषिकार्यं कृत्वा अन्नोत्पादनं कुर्वन्ति । नदीषु विविधाः मत्स्याः निवसन्ति । येषु प्रदेशेषु अनावृष्टि कारणेन जलाभावात् कृषिः न भवति तत्र शासनाधिकारिणः नद्याः जलं प्रतिरुध्य सेतुं बध्नाति । महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चनं कुर्वन्ति । तेभ्यः जलाशयेभ्यः क्षेत्रेषु जलं वितरन्ति । साम्प्रतं महानगरे नद्याः जलमेव प्रतिगृहं सर्वकारेण: सम्प्रेष्यते ।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् विद्युतम् उत्पादयन्ति । एषा जलमूला विद्युत 'हाइड्रोइलेक्ट्रिक पावर' इति नाम्ना प्रसिद्धा। पश्यत, नद्यः देशस्य कीदृशमुपकारं कुर्वन्ति । अतएव जनाः ताः पूजयन्ति । स्वस्वगृहेषु अधुनाऽपि जनाः स्नानसमये सर्वासां नदीनां सान्निध्यं स्नानजलं प्रार्थयन्ते।

'जलाभावात्' इति अस्य पदस्य शुद्धः विग्रहः कः भवेत्?

• जलस्य अभावात्

• जलानाम् अभावात्

• जलाय अभावात्

• जलेन अभावात्

Question 5:

According to the NIPUN Bharat Mission, the broader aim of Foundational numeracy is

निपुण भारत मिशन के अनुसार, बुनियादी संख्या ज्ञान का मुख्य लक्ष्य है।

• Development of mathematical thinking

  गणितीय चिंतन का विकास

• Doing measurement in daily life

  दैनिक जीवन में मापन करना

• Drawing shapes / आकृतियों का आरेखण

• Reading and writing numbers

  संख्याओं को पढ़ना और लिखना :

Question 6:

निर्देश:  अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तर चिनुत ।

एक पिपीलिका आसीत् । एकदा आहारार्थं भ्रमन्ती सा कमपि आम्रस्य पादपं समारोहत् । वृक्षस्य शाखासु धावन्ती सा अकस्माद् अस्खलत्, अपतञ्च अधस्ताद् भरिते जलाशये । तस्मिन्नेव वृक्षे कस्यचित् कपोतस्य कुलायः अभवत् । स तत्र स्थितः जले निमज्जन्तीं पिपीलिकाम् अपश्यत । मृयमाणायां तस्यां पिपीलिकायां दयालुः स कपोतः शुष्कम् आम्रस्य दलमेकमपातयत् । तत् पत्रं जले अतरत् । पिपीलिका च तस्मिन्नारूढा सती स्वजीवितम् अरक्षत्, आविरकरोञ्च कृतज्ञातम् । ततः तौ मित्रे अभवताम् ।

ततः दिनेषु गच्छत्सु एकदा स कपोतः वृक्षस्य शाखायाम् एकाकी अतिष्ठत्, पिपीलिका च वृक्षस्य मूले स्वरूप बिलस्य द्वारि कर्मपरा अभवत् । तदैव कश्चिद् आगत्य कपोतं हन्तुं धनुषि वाणसन्धानम् । अकरोत्। पिपीलिका तमपश्यत् । सा धावन्ती व्याधस्य स्कन्धम् आरुह्य क्रोधेन तं तथा अदशत् यथा दंशपीडितः स व्याधः लक्ष्याद् अपाराध्यत् । धर्नुवक्रः शरश्च अन्यां दिशाम् अगच्छत् । तस्य शब्दं श्रुत्वा कपोतश्व उड्डीय वृक्षान्तरम् अयासीत्। एवं तौ विपदि परस्परं साहाय्यं कुर्वन्तौ चिरं सुखेन न्यवसताम् ।

पिपीलिका कुत्र अपतत् ?

• सागरे

• पत्ते

• गृहद्वारे

• जलाशये

Question 7:

निम्नलिखित में से किसका कविता में एक आकलन- तत्त्व के रूप में समर्थन नहीं किया जाता है ?

• काव्यात्मक उपकरण

• कविता की अंतर्वस्तु

• व्याकरण

• शब्द - भंडार

Question 8:

Rohan went to the fruit market to buy varieties of mangoes. Identify the correct group of mangoes purchased by Rohan: 

रोहन आमों की विभिन्न किस्में खरीदने के लिए फलों की मंडी (बाजार) में गया। रोहन द्वारा खरीदे गए आमों के सही समूह को पहचानिए: 

• Kesar, Dasheri, banarsi, Chittidar /केसर, दसहरी, बनारसी, चित्तीदार 

•  Alphonso, Kesar, Totapari, Neelum / अल्फाँसो, केसर, तोतापरी, नीलम 

• Langra, Totapari, Banarsi, Kesar लंगड़ा, तोतापरी, बनारसी, केसर 

•  Hapus, Neelum, Allahabad Safeda, Dasheri / हापुस, नीलम, इलाहाबाद, सफेदा, दसहरी 

Question 9:

काव्य- शिक्षणक्रमें अधोलिखितेषु किं सत्यम् ?

• काव्यं भाषा-अधिग्रहणार्थं भवति।

• काव्यं व्याकरण-शिक्षणार्थं भवति ।

• काव्यं ज्ञान - अधिग्रहणार्थं भवति ।

• काव्यं रसास्वादनाय भवति ।

Question 10:

रचनात्मक - मूल्याङ्कनम् (Formative Evaluation) अस्ति-

• अध्ययन-अध्यापन प्रक्रियायां किं भवति ।

• निरंतरं विकासेन प्रोन्नत्या च सम्बद्धता ।

• पूर्वनिर्धारिते अथवा विशेष अवस्थायां क्रियान्वयम् ।

• अपरिवर्तनीयम् ।