CTET Level -1 (16 June 2024)

Question 1:

एक अध्यापक ने महसूस किया कि एक विद्यार्थी बोलते और लिखते समय लगातार कुछ गलतियाँ करता है जैसे कि वाक्य है- 'चूँकि तुम संघर्ष कर रहे हो।' इस वाक्य को वह इस प्रकार बोलता है- 'संघर्ष की स्थिति में तुम्हें क्या करना चाहिए।' 

इस प्रकार की गलतियाँ क्या कहलाती हैं? 

• वर्तनी 

• स्वनिम / ध्वन्यात्मक 

• कोशविषयक 

• संरचनात्मक 

Question 2:

Which of the following is the least appropriate example of relational understanding in mathematics?

निम्नलिखित में से कौन-सा गणित में संबंधात्मक समझ का सबसे कम रूप से उपयुक्त उदाहरण है?

• Students can explain the division of numbers. with the help of diagrams. / आरेखों की सहायता से विद्यार्थी संख्याओं का विभाजन समझा सकते हैं।

• Students understand the relationship between area and volume. / विद्यार्थी क्षेत्रफल और आयतन के बीच के संबंध को समझते हैं।

• Students know the procedure to calculate the area of a rectangle. / विद्यार्थी आयत के क्षेत्रफल की गणना की क्रियाविधि जानते हैं ।

• Students use manipulatives to explain equivalent fractions. / विद्यार्थी समतुल्य भिन्नों को समझाने के लिए हस्तकौशल सामग्री का प्रयोग करते हैं।

Question 3:

एक शब्दकोश की अनेक विशिष्टताएँ होती हैं। निम्नलिखित में से कौन-सी विद्यार्थियों के सामान्य शब्दकोश में नहीं पाई जाती है? 

• उच्चारण 

• शब्द - अर्थ 

• शब्द की उत्पत्ति 

• बलाघात

Question 4:

Direction: Read the given passage and answer the question that follow by selecting the most appropriate option.

1. The fossil remains of the first flying vertebrates, the pterosaurs, have intrigued paleontologists for more than two centuries. How such large creatures, which I had wingspans from 8 to 12 metres, solved the problems of powered flight, and exactly what these creatures were-reptlies or birds are among the questions scientists have puzzled over.

2. Perhaps the least controversial assertion about the pterosaurs is that they were reptiles. Their skills, pelvises and hind feet are reptilian. The anatomy of their wings suggests that they did not evolve into the class of birds. In pterosaurs, greatly elongated fourth finger of each forelimb supported a wing like membrane. In birds the second finger is the principle strut of the wing. If the peterosaur walked or remained stationary, the fourth finger and with it the wing, could only turn upward in an extended inverted V-shape alongside of the animal's body. Both the ptrosaurs and the birds have hollow bones, a feature that represents a saving in weight. In the birds, however, these bones are reinforced more massively by internal struts.

3. Although scales typically cover reptiles, the pterosaurs probably had hairy coats. The recent discovery of a pterosaur specimen covered in long, dense and relatively thick hair-like fossil material, was the first clear evidence that this reasoning was correct. Efforts to explain how the pterosaurs became air borne have led to suggestion that they launced themselves by jumping from cliffts, by dropping from trees, or even by rising into light winds from the crests of waves.

A synonym for 'compressed' from the passage is

• dense

• strut  

• launch

• light

Question 5:

Which perspective do teachers teaching EVS need to develop in learners to understand environmental issues?

पर्यावरण के मुद्दों को समझने के लिए ई.वी.एस. पढ़ाने वाले शिक्षकों को विद्यार्थियों में कौन-सा परिप्रेक्ष्य विकसित करने की आवश्यकता है?

• Global perspective/वैश्विक परिप्रेक्ष्य

• Disciplinary perspective/अनुशासनात्मक परिप्रेक्ष्य

• Multidisciplinary perspective/ बहु-विषयक परिप्रेक्ष्य

• Preserving and protecting the environment/ पर्यावरण का संरक्षण और सुरक्षा

Question 6:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

कासां शिक्षायै रमाबाई स्वकीयं जीवनं अर्पितवती ? 

•  नारीणाम् 

• बालकानाम् 

• युवकानाम् 

• प्रौढाणाम् 

Question 7:

An example of linking adverbials is

• the

• so

• your

• these

Question 8:

The teacher's role is shifting from "sage on the stage" to "guide on the side". Technology integration helps this process when

• students actively search for and explore I answers instead of receiving standard inputs

• assessment of students' online inputs is done quickly without supervision, at any time

• systems store more data and administer tests individually to students

• easy retrieval of large quantities of stored data is used to facilitate preparation of notes

Question 9:

Which one of the following is inappropriate statement for aims and objectives in mathematics?

गणित के लक्ष्यों एवं उद्देश्यों के लिए निम्नलिखित में से कौन-सा असंगत कथन है ?

• Aims are common to more than one subject while objectives are specific to each subject/लक्ष्य एक से अधिक विषयों के साथ एकसमान हैं जबकि उद्देश्य प्रत्येक विषय के लिए विशिष्ट हैं।

• Aims are short term goals while objective are long term goals / लक्ष्य अल्पकालिक हैं जबकि उद्देश्य दीर्घकालिक हैं।

• Aims are broader while objectives are a part of aims.

  लक्ष्य विस्तृत हैं जबकि उद्देश्य लक्ष्य का एक भाग है।

• Aims are formal while objectives are functional and informative/लक्ष्य औपचारिक हैं. जबकि उद्देश्य कार्यात्मक एवं सूचनाप्रद है ।

Question 10:

निर्देश: अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्यः उचितमम् उत्तरं चिनुत । 
राज्ञः भोजस्य राज्ये दुर्मुखः नामकः एक चौर: निवसति स्म । किन्तु अधिकतरं सः चौर्यं कर्त्तुं न पारितवान् । अनेन दुःखी सः प्रतिवेशि- राज्ये प्रवेष्टुं रात्रौ प्रचलितः । मध्ये एकं साध्वाश्रम प्राप्य तत्र एवं स्थितः । साधुः तस्य भव्यं आतिथ्यं कृतवान् । अनेन प्रसन्नः सः चौरः प्रातः तं प्रणम्य तां विद्यां शिक्षयितुं प्रार्थयत, यया सः भव्यां भोग सामग्री निष्पादितवान् । साधुः तथा प्रतिज्ञातवान् तम् उपदिष्टवान् च " त्वं कम् अपि व्यवसायं कुर्याः, किन्तु असत्यं कदापि न वदे:, न च यस्य अन्नं भक्षयेः तं हानिं प्रापयेः । " 
चौरः तथा स्वीकृत्य राज्ञः भोजस्य एव प्रासादे चौर्यं कर्त्तुं ततः परावृत्तः । अर्द्धरात्रौ सः सामन्त-वेशं धृत्वा राज- प्रासादं प्रविष्टः । प्रहरिणा पृष्टः सः आत्मानं चौरम्  एव पर्यचाययत् । किन्तु प्रहरी तथा न विश्वस्य तं प्रवेशात् नैव निवारितवान् । निर्बाधं चौर: भोजस्य शयन कक्षे प्रविष्टः । तदा भोजः नगरी  सुरक्षा-व्यवस्थां द्रष्टुं निर्गतः आसीत् चौरः सर्वां स्वाभीष्टां सामग्रीं सङ्कलितां कृत्वा चलितुम् एव उद्यतः अभवत् यत् तत्र एकस्मिन् पात्रे रक्षिते मिष्टान्ने तस्य दृष्टिः न्यपतत् । सः तद् भक्षितवान् । भक्षणोत्तर तस्य स्मृतौ साधोः वाक्यम् आयातं यत् - ‘यस्य अन्नं भक्षयेः तं हानिं न प्रापयेः । ' चौरः सर्वां सामग्रीं तत्र एव परित्यज्य रिक्त - हस्तः ततः निर्गतः । पश्चात् परावृत्तः भोजः कक्षे इदं दुर्दृश्यं दृष्टवान्, तदा प्रातः ‘दुर्मुखस्य एव इदं कृत्यं स्यात्' इति अनुमाय तम् आहूतवान् । राज्ञा पृष्टः च सः सर्वं सत्यम् अकथयत्। अनेन सन्तुष्टः राजा तं भूरि भूरि प्रशंसितवान् स्वकीये रक्षा विभागे च नियुक्तवान् । इदानीं दुर्मुखः अपि सुमुखः भूत्वा चौर्य-कर्म पर्यत्यजत् इति ।

'अनुमानं कृत्वा' इत्यस्य पदस्य समानार्थकं चित्वा लिखत । 

• आदाय 

• अनुमाय 

• आनीय 

• अनुभूय