CTET Level -1 (16 June 2024)

Question 1:

अधिगम के शुरुआती वर्षों में कौन-सा उद्देश्य तुकबंदियों और शिशुगीतों का नहीं है ? 

• व्याकरणिक क्षमता का विकास 

• भाषा विकास 

• कल्पनाशीलता एवं अनुमान 

• मूल्य विकास 

Question 2:

कश्चिद् अध्यापकः तृतीयकक्षायां नवीनं शब्दराशिं छात्रेभ्यः प्रस्तौति। निम्नलिखिताषु का पद्धतिः शब्दराशिं प्रस्तोतुं प्रभाविनी अस्ति? 

• अध्यापकः तान् शब्दस्य समीचीनां परिभाषां वदेत् ।

• अध्यापकः छात्रान् विपरीतार्थकान् शब्दान् अर्थैः सह तेषां भाषायां वदेत्। 

• अध्यापकः छात्रान् प्रकरणानुसारं शब्दस्य अर्थ विवृणुयात् । 

• अध्यापकः शब्दार्थः श्यामपटले लिखेतु छात्रान् च तं कण्ठस्थीकर्तुं कथयेत्। 

Question 3:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

अधोलिखितपदेषु ल्युट्प्रत्ययान्तं किं पदम् ? 

• निपुणा 

• अर्थसञ्चयम् 

• प्रशिक्षणम्

• विभूषिता 

Question 4:

Which of the following statements about assessment of children is NOT correct?

बच्चों के आकलन के बारे में निम्नलिखित में से कौन सा कथन सही नहीं है? 

• Assessment should include peer and self- assessment/मूल्यांकन में सहकर्मी और स्व-मूल्यांकन शामिल होना चाहिए । 

• Assessment should help in generating anxiety and fear / आकलन से चिंता और भय पैदा करने में मदद मिलनी चाहिए 

• Assessment should be carried out using 'a variety of means / मूल्यांकन विभिन्न साधनों का उपयोग करके किया जाना चाहिए 

• Assessment should help in assessing readiness levels /आकलन से बच्चों की तैयारी को परखने में मदद मिलनी चाहिए। 

Question 5:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

रमा कुतः शिक्षा प्राप्तवती ? 

• अध्यापकात् 

• शिक्षकात् 

•  मातुः 

•  पितुः 

Question 6:

Which of the following is NOT a constructive pedagogical strategy? 

निम्नलिखित में से कौन-सी एक रचनात्मक शैक्षणिक रणनीति नहीं है? 

• Presenting opportunities for discussion / चर्चा के अवसर प्रस्तुत करना । 

• Giving opportunities for guided discovery/निर्देशित खोज के अवसर देना । 

• Encouraging intuitive guesses / सहज ज्ञान युक्त अनुमानों को प्रोत्साहित करना । 

• EnCouraging students to reproduce answers from the textbooks as it is/छात्रों को पाठ्यपुस्तकों के उत्तरों को ज्यों का त्यों पुनरुत्पादित करने के लिए प्रोत्साहित करना । 

Question 7:

Which of the following is most appropriate for a Diagnostic test?

निम्नलिखित में से कौन-सा नैदानिक परीक्षाओं के लिए सबसे उपयुक्त है ?

• Helps to make questions to be asked in the term-end examinations / सत्र - अंत परीक्षाओं में पूछे जाने वाले प्रश्नों को बनाने में मदद करता है

• Used for giving feedback to the parents / माता-पिता को प्रतिपुष्टि देने में उपयोगी है

• Helps to label the children / बच्चों का नामीकरण करने में मदद करता है

• Helps to know the gaps in the child's understanding/बच्चे की समझ में रह गई कमियों को पहचानने में मदद करता है

Question 8:

The 'interactional routine' during speaking assessment includes a

• describing one's school or its environs informally.

• 'telephone' conversation with another

• negotiating meaning, taking turns and allowing others to take turns.

• comparing two or more objects/places/events for the assessor.

Question 9:

Which of the following statements is NOT correct about children's learning in a socioconstructivist classroom? 

सामाजिक रचनात्मक कक्षा में बच्चों के सीखने के बारे में निम्नलिखित में से कौन-सा कथन सही नहीं हैं? 

• Formative and diverse forms of assessment shuould be carried out in classrooms./कक्षाओं में केवल रचनात्मक और विविध तरह के आकलन को ही किया जाना चाहिए। 

• Norm-referenced testing is the only way to standardise assessment. / मानक-संदर्भित परीक्षण आकलन को मानकीकृत करने का एकमात्र तरीका हैं।

• Children's interaction with their peers facilitates cognitive development /बच्चों को अपने साथियों के साथ बातचीत के द्वारा अपने संज्ञानात्मक विकास में मदद मिलती हैं। 

• Cildren construct knowledge rather than receive it passively. / बच्चे इसे निष्क्रिय रूप से प्राप्त करने के बजाय ज्ञान का निर्माण करते हैं।. 

Question 10:

अगर आपकी कक्षा में एक शिक्षार्थी दृष्टि बाधित दिव्यांग है तो भाषा शिक्षक के रूप में आप क्या करेंगे? 

• पाठ्य-वस्तु को सुनने और पढ़ने के लिए ब्रेल - किताब और श्रव्य सहायता उपलब्ध कराएँगे । 

• उसकी मदद करने के लिए समवयस्क समूह के अधिकतम अवसर देंगे । 

• बच्चे का काम करते हुए उसे सहयोग प्रदान करेंगे ।

• उसके काम को पूरा करने के लिए उसके माता-पिता की जिम्मेदारी निर्धारित की जाएगी।