CTET Level -1 (16 June 2024)

Question 1:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

'शिक्षायै' इति अस्मिन् पदे का विभक्तिः किं वचनं च भवेत्? 

• चतुर्थी विभक्तिः, एकवचनः 

• सप्तमी विभक्तिः, द्विवचनः 

• द्वितीया विभक्तिः, बहुवचनः

• पञ्चमी विभक्तिः, एकवचनः 

Question 2:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

अधोलिखितपदेषु ल्युट्प्रत्ययान्तं किं पदम् ? 

• विभूषिता 

• अर्थसञ्चयम् 

• प्रशिक्षणम्

• निपुणा 

Question 3:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

रमा कुतः शिक्षा प्राप्तवती ? 

•  मातुः 

• अध्यापकात् 

• शिक्षकात् 

•  पितुः 

Question 4:

निर्देश :- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत । 
स्त्रीशिक्षाक्षेत्रे अग्रगण्या पण्डिता रमाबाई 1858 तमे ख्रिष्टब्दे अलभत् तस्याः पिता अनन्तशस्त्री डोंगेरे माता च लक्ष्मीबाई आस्ताम् । तस्मिन् काले स्त्रीशिक्षायाः स्थितिः चिन्तनीया आसीत् । स्त्रीणां कृते संस्कृतशिक्षणं प्रायः प्रचलितं नासीत् । किन्तु डोंगरे रुढिबद्धां प्राप्तवती । कालक्रमेण रमायाः पिता विपन्नः जातः । तस्या पितरौ ज्येष्ठ भगिनी च दुर्भिक्षपीडिताः दिवङ्गताः । तदनन्तरं रमा स्व- ज्येष्ठभ्रात्रा सह समग्र भारतम् अभ्रमत् । भ्रमणकाले सा कोलकातां प्राप्ता । संस्कृतवैदुष्येण सा तत्र 'पण्डिता' 'सरस्वती' चेति उपाधिभयां विभूषिता । तत्र सा स्त्रीणां कृते वेदादीनां शस्त्राणां शिक्षायै आन्दोलनं प्रारब्धवती । 
1880 तमे ख्रिष्टाब्दे सा विपिन बिहारीदासेन सह विवाहम् अकरोत् । सार्धैकवर्षात् अनन्तरं तस्याः पतिः दिवङ्गतः । तदनन्तरं सा पुत्र्या मनोरमया सह महाराष्ट्रं प्रत्यागच्छत् । नारीणां सम्मानाय शिक्षायै च सा स्वकीयं जीवनं अर्पितवती । सा उच्चशिक्षार्थम् इंग्लैण्डदेशं गतवती । इंग्लैण्डदेशात् सा अमरीकादेशम् अगच्छत् । अनन्तरं भारतं प्रत्यागत्य मुम्बईनगरे सा 'शारदा सदनम' निस्सहायाः स्त्रियः अस्थापयत् अस्मिन् आश्रमे निवसन्ति स्म । तत्र ताः मुद्रण- टङ्कण- काष्ठफलादीनाम् च प्रशिक्षणमपि लभन्ते स्म । परं इदं सदनं पुणेनगरे स्थानान्तरितं जातम् । ततः पुणेनगरस्य समीपे केडगाँव- स्थाने 'मुक्तिमिशन' नाम संस्थानम् तया स्थापितम् । अत्र अधुनापि निराश्रिताः स्त्रियः ससम्मानं जीवनं यापयन्ति। 
1922 तमे ख्रिष्टाब्दे रमाबाई - महोदयायाः निधनम् । सा देशविदेशानाम् अनेकासु भाषासु निपुणा आसीत् । समाजसेवायाः अतिरिक्तं लेखनक्षेत्रे अपि तस्याः महत्वपूर्णम् योगदानम् आसीत् ।

कासां शिक्षायै रमाबाई स्वकीयं जीवनं अर्पितवती ? 

• प्रौढाणाम् 

•  नारीणाम् 

• युवकानाम् 

• बालकानाम् 

Question 5:

चतुर्थकक्षायाः एका अध्यापिका भूमिकानिर्वाहं (Role Play) अधिकृत्य एकं कार्यं यच्छति यस्मिन् छात्राः एकस्यां प्रदत्तस्थित्यां स्वविचारविनिमयार्थं निर्दिष्टाः । 

सा कं कौशलं वर्धयितुं प्रयतते ? 

• पठनम् 

• शब्दावलिः 

• अभिनयः 

• सम्भाषणम् 

Question 6:

'सम्मिश्रित-अधिगमः ' 

• सम्मिश्रित पद्धतेः शिक्षणे सम्प्रेषणात्मक भाषायाः च संयोजनम् । 

• भाषा - शिक्षणाय द्वयोः एप्प' इति यन्त्रयोः संयोजनम् । 

• शिक्षणस्य पारम्परिक उपागमेन सह अन्तर्जालाधारित नवोपागमस्य संयोजनम् । 

• प्रथमभाषामधिकृत्य वस्तुविषयाणां अधिगमः । 

Question 7:

एकस्यां कथावाचन-कक्षायां शिक्षकः कथापात्राणां अनुकृतिं विधातुं भाव-भंगिमाः शारीरिक- मुद्राः च प्रयुङ्क्ते । सा स्वछात्रान् एतेषां अनुवर्तनं कर्तुं निर्दिशति । अत्र भाषाशिक्षणाय शिक्षिकया का पद्धतिः प्रयोज्या ?

• दृश्यमूलकः (Visual) 

• अङ्ग-सञ्चरणमूलकः (Kinesthetic)

• सौन्दर्यमूलक (Aesthetic) 

• श्रवणमूलकः (Auditory) 

Question 8:

स्वराघातस्य आरोहणं अवरोहणं किं केन प्रतिपादितम् ? 

• अयम् (Rhythm) 

• विरामः (Pause) 

• अक्षरम् (Syllable) 

• अनुतानम् (Intonation)

Question 9:

अधोलिखितेषु कस्य भाषावैकल्यस्यसम्बन्धः सम्प्रेषणकौशलैः, अवबोधसामथ्र्यः सह अस्ति ? 

• डिस्फ़ेजिया (Dysphasia) 

• डिस्टोपिया (Dystopia) 

• डिस्प्रैक्सिया (Duyspraxia)

• डिसार्थरिया (Dysarthria) 

Question 10:

प्रतिभायाः विचारस्य च विकासः भाषाधिग्रहणात्पूर्वं प्रारभते । भाषा विचारस्य उत्पादनम् अस्ति । अस्य विचारस्य समर्थकः अस्ति 

• बैन्जामिन वोर्फ 

• स्किनर 

• वायगोट्स्की 

• पियाजे