CTET Level -1 (30 June 2024)
Question 1:
Which of the following is the most appropriate example of activity-based approach to teaching and learning of properties of geometries shapes in class IV?
कक्षा IV में क्रियाकलाप आधारित विधि द्वारा ज्यामितीय आकृतियों के गुणधर्म के शिक्षण-अधिगम हेतु निम्नलिखित में से कौन-सा उदाहरण सर्वाधिक उपयुक्त होगा?
Question 2:
निर्देश : अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।
‘अहमेकदा दक्षिणारण्ये चरन्नपश्यम् । एको वृद्धव्याघ्रः स्नातः कुशहस्तः सरस्तीरे बूते - 'भो भोः पान्थाः ! इदं सुवर्णकङ्कणं गृह्यताम् "' ततो लोभाकृष्टेन केनचित्पान्थेनालोचितम् – भाग्येनैतत्संभवति । किंत्वस्मिन्नात्मसंदेहे प्रवृत्तिर्न विधेया । तन्निरूपयामि तावत् । 'प्रकाशं ब्रूते - 'कुत्र तव कङ्कणम् ?' व्याघ्रो हस्तं प्रसार्य दर्शयति । पान्थोऽवदत् - 'कथं मारात्मके त्वयि विश्वासः ?” व्याघ्र उवाच - शृणु रे पान्थ ! प्रागेव यौवनदशयामतिदुर्वृत्तम् आसम् । अनेकगोमानुषाणां वधान्मे पुत्रा मृता दाराश्च। वंशहीनश्चाहम् । ततः केनचिद्धार्मिकेणाहमादिष्टः - " दानधर्मादिकं चरतु भवान् । " तदुपदेशादिदानीमहं स्नानशीलो दाता वृद्धों गलितनखदन्तो कथं न विश्वासभूमिः ?
तदत्र सरसि स्नात्वा सुवर्णकंङ्कणं गृहाण ।' ततो यावदसौ तद्वचः प्रतीतो लोभात्सरः स्नातुं प्रविशति तावन्महापङ्के निमग्रः पलायितुमक्षमः । पङ्के पतितं दृष्ट्वा व्याघ्रोऽवदत् - 'अहह, महापङ्केपतितोऽसि ।
अतस्त्वामहमुत्थापयामि ।' इत्युक्त्वा शनैः शनैरुपगम्य तेन व्याघ्रेण धृतः ।
'कुशहस्तः' इत्यत्र कः समासः?
Question 3:
निर्देश - निम्नलिखित पद्यांश को पढ़कर पूछे गए प्रश्नों के सही व सबसे उपयुक्त उत्तर वाले विकल्प को चुनिए ।
पथ भूल न जाना पथिक कहीं ।
पथ में काँटे तो होंगें ही,
दूर्वादल, सरिता, सर होंगें ।
सुंदर गिरि वन - वापी होंगें,
सुंदर-सुंदर निर्झर होंगे।
सुंदरता की मृग-तृष्णा में,
पथ भूल न जान पथिकं कहीं।
जब कठिन कर्म - पगडंडी पर,
राही का मन उन्मुख होगा।
जब सपनें सब मिट जाएँगें,
कर्तव्य मार्ग सम्मुख होगा।
तब अपनी प्रथम विफलता में,
पथ भूल न जाना पथिक कहीं ॥
कवि किस पथ को न भूलने की बात कर रहा है?
Question 4: 
Question 5:
Read the following statements and choose the correct option :
Assertion (A): Learning of EVS needs to be oriented to process
skills relating to observation, identification, classification, etc. Reason (R): Through acquiring various process skill, the learning outcomes of EVS learning are expected to be achieved.
निम्नलिखित कथनों को पढ़िए तथा सही विकल्प का चयन कीजिए:
अभिकथन (A) : ईवीएस के सीखने को अवलोकन, पहचान, वर्गीकरण, आदि से संबंधित प्रक्रिया कौशल के लिए उन्मुख होने की आवश्यकता है।
कारण (R) : विभिन्न प्रक्रिया कौशल प्राप्त करने के माध्यम से, ईवीएस के सीखने के परिणामों को हासिल करने की संभावना होती है।
Question 6:
An EVS teacher should lay emphasis on ______while preparing question paper for summative assessment
एक ईवीएस शिक्षक को योगात्मक मूल्यांकन के लिए प्रश्न पत्र तैयार करते समय _______ पर ज़ोर देना चाहिए।
Question 7:
निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्यः उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत ।
एकस्मिन् वने चत्वारः वृषभाः निवसन्ति स्म । ते चत्वारः सर्वदा सम्मिल्य भ्रमणं खादनं च कुर्वन्ति स्म । सुखदुःखयोः अपि ते कदापि एकाकी विचरणं न कुर्वन्ति स्म । अस्मात् कारणात् अन्ये पशवः तेषु आक्रमणं कर्तुं समर्थाः न भूताः । यतो हि ते मिलित्वा तं पशुं परास्तं कृत्वा धावयन्ति स्म । अतः सम्पूर्णे वने तासां प्रभावः आसीत् अनेन कारणेन सिंहः व्याघ्रः इत्यादयः औदासीन्यं प्रकटयन्ति स्म यतो हि ते तासां पुष्टं मांसं खादितुं समर्थाः न आसन् । वने ये चाटुकाराः शृगालाः लोमशाः आसन् ते अपि लालायिताः परन्तु किञ्चित् अपि कर्तुं समर्थाः न आसन् । भीकूः नाम्नः एकः लोमशः बहुदिनात् लालायितः । लोमशः अवशिष्टं मांसं बहुदिनपर्यन्तं अति औत्सुक्येन खादितवान् ।
सः समये समये सिंहं उद्दीपयितुं प्रयासं करोति स्म । परन्तु तेषां चतुर्णाम् वृषभानां समक्षे सिंह अपि सामर्थ्यहीनः आसीत् । अतः सिंह अपि साहसः न कृतवान् ।
एकदा भीकूः लोमशः स्वबुद्धिचातुर्येण अथक् प्रयासं कृत्वा तेषु वृषभेषु मध्ये मतभेदं स्थापितवान् । इदानीं ते वृषभाः परस्परं विरोधिनः अभवन् । अतः पृथक् पृथक् भूत्वा एकाकिनः चरन्ति भ्रमन्ति स्म । परन्तु लोमशः स्वयमेव एकस्मिन् अपि वृषभे आक्रमणं कर्तुं समर्थः न आसीत् । अतः सः सिंहं सूचयति यत् चत्वारः वृषभाः इदानीं परस्परं वैरिणः अभवन् । ते एकाकी एव भ्रमन्ति । चरन्ति विचरन्ति स्म । इमं अवसर प्राप्त्वा सिंहः एकं एकं कृत्वा चतुरः बलवान् वृषभान् मारयित्वा तेषां पुष्टस्वादिष्ट मांसस्य आस्वादनं कृतवान् । लोमशः अपि अवशिष्ठस्य मांसस्य भक्षणं कृत्वा प्रसन्नः अभूत्। अस्तु कथया शिक्ष्यते यत् संगठने शक्तिः भवति ।
खादितवान् - इति अस्मिन् पदे कः प्रत्ययः अस्ति ?
Question 8:
For teaching mathematics at primary stage, the pedagogy should focus on
प्राथमिक स्तर पर गणित के शिक्षण के लिए, शिक्षाशास्त्र को केन्द्रित होना चाहिए
Question 9:
द्वितीयकक्षायाश्छात्रो जतिनः श्रवणे काठिन्यमनुभवति । न तस्य सहायतार्थं भाषायाः अध्यापकरूपेण, उचिता रणनीतिः का भवितुमर्हति ?
Question 10:
निर्देश:- अधोलिखितं गद्यांशं पठित्वा तदाधारितप्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेभ्यः उचिततमम् उत्तरं चित्वा लिखत ।
एकस्मिन् वने चत्वारः वृषभाः निवसन्ति स्म । ते चत्वारः सर्वदा सम्मिल्य भ्रमणं खादनं च कुर्वन्ति स्म । सुखदुःखयोः अपि ते कदापि एकाकी विचरणं न कुर्वन्ति स्म । अस्मात् कारणात् अन्ये पशवः तेषु आक्रमणं कर्तुं समर्थाः न भूताः । यतो हि ते मिलित्वा तं पशुं परास्तं कृत्वा धावयन्ति स्म । अतः सम्पूर्णे वने तासां प्रभावः आसीत् अनेन कारणेन सिंहः व्याघ्रः इत्यादयः औदासीन्यं प्रकटयन्ति स्म यतो हि ते तासां पुष्टं मांसं खादितुं समर्थाः न आसन् । वने ये चाटुकाराः शृगालाः लोमशाः आसन् ते अपि लालायिताः परन्तु किञ्चित् अपि कर्तुं समर्थाः न आसन् । भीकूः नाम्नः एकः लोमशः बहुदिनात् लालायितः । लोमशः अवशिष्टं मांसं बहुदिनपर्यन्तं अति औत्सुक्येन खादितवान् ।
सः समये समये सिंहं उद्दीपयितुं प्रयासं करोति स्म । परन्तु तेषां चतुर्णाम् वृषभानां समक्षे सिंह अपि सामर्थ्यहीनः आसीत् । अतः सिंह अपि साहसः न कृतवान् ।
एकदा भीकूः लोमशः स्वबुद्धिचातुर्येण अथक् प्रयासं कृत्वा तेषु वृषभेषु मध्ये मतभेदं स्थापितवान् । इदानीं ते वृषभाः परस्परं विरोधिनः अभवन् । अतः पृथक् पृथक् भूत्वा एकाकिनः चरन्ति भ्रमन्ति स्म । परन्तु लोमशः स्वयमेव एकस्मिन् अपि वृषभे आक्रमणं कर्तुं समर्थः न आसीत् । अतः सः सिंहं सूचयति यत् चत्वारः वृषभाः इदानीं परस्परं वैरिणः अभवन् । ते एकाकी एव भ्रमन्ति । चरन्ति विचरन्ति स्म । इमं अवसर प्राप्त्वा सिंहः एकं एकं कृत्वा चतुरः बलवान् वृषभान् मारयित्वा तेषां पुष्टस्वादिष्ट मांसस्य आस्वादनं कृतवान् । लोमशः अपि अवशिष्ठस्य मांसस्य भक्षणं कृत्वा प्रसन्नः अभूत्। अस्तु कथया शिक्ष्यते यत् संगठने शक्तिः भवति ।
कुर्वन्ति इत्यस्य पदस्य पदपरिचयं ददातु ।