CTET Level -1 (09 June 2024)

Question 1:

The ability to 'Operate on operations' is acquired in:

'संक्रियाओं पर संक्रियाएँ' करने के कौशल किस चरण में विकसित होते हैं?

• Sensori-motor stage / संवेदी चालक (गामक)

• Concrete operational stae / मूर्त संक्रियात्मक

• Pre-operational stage / पूर्व संक्रियात्मक

• Formal operational stage / अमूर्त संक्रियात्मक

Question 2:

Assessment should not be undertaken :

मूल्यांकन किस उद्देश्य से नहीं किया जाना चाहिए ?

• To identify gaps in children's conceptual understanding / बच्चों की अवधारणात्मक समझ में कमियों की पहचान करने।

• To find out the readiness levels levels of children / बच्चों की तैयारी के स्तर का पता लगाने

• To inclucate competitive psirit among children / बच्चों में प्रतिस्पर्धा की भावना पैदा करने।

• To help understand what the child can do / समझने में मदद करने के लिए बच्चा क्या कर सकता है।

Question 3:

An important primary agency of socialization is-

सामाजीकरण की प्रमुख प्राथमिक संस्था कौन सी है?

• Family / परिवार

• Government / सरकार

• Library / पुस्तकालय

• School / स्कूल

Question 4:

Individuals with __________ are able to distinguish between specific pitches, tones and rhythms that other may miss.

__________ वाले व्यक्ति विशिष्ट स्वरों, लय और ताल के बीच अंतर करने में सक्षम होते हैं जिसे पहचानने में अन्य चूक सकते हैं?

• Interpersonal intelligence / अंतरवैयक्तिक बुद्धि

• Musical intelligence / संगीतमय बुद्धि

• Bodily - kinesthetic intelligence / शारीरिक गति संवेदनात्मक बुद्धि

• Logico-mathematical intelligence / तर्क-गणितीय बुद्धि

Question 5:

Which factors determine and influence development of children?

कौन से कारक बच्चों के विकास को निर्धारित व प्रभावित करते हैं?

(i) Heredity / आनुवंशिकता

(ii) Physical environment / भौतिक वातावरण

(iii) Socio-cultural factors /सामाजिक-सांस्कृतिक कारक

• (i) and (iii) / (i) और (iii)

• (i), (ii) and (iii) / (i), (ii) और (iii)

• (ii) and (iii) / (ii) और (iii)

• (i) and (ii) / (i) और (ii)

Question 6:

Which of the following are key characteristics of Continuous and Comprehensive Evaluation?

निम्न में से कौन सतत् एवं समग्र मूल्यांकन के प्रमुख अभिलक्षण हैं?

 (i) It's primary objective is to segregate and label childrens. / इसका प्राथमिक उद्देश्य विद्यार्थियों का पृथक्करण व नामीकरण है।

(ii) It provides opportunities for teachers to reflect their on pedagogy. / यह शिक्षकों को अपने शिक्षाशास्त्र पर मदद करने के अवसर देता है।

(iii) It incorporates assessment as a part of learning. / यह मूल्यांकन को सीखने का हिस्सा मानता है।

(iv) It helps to promote learning by inducing fear and anxiety. / यह डर और चिंता पैदा करके सीखने को बढ़ाता है।

• (i) and (ii) / (i) और (ii)

• (i), (ii), (iii) and (iv) / (i), (ii), (iii) और (iv)

• (ii) and (iii)/ (ii) और (iii)

• (ii), (iii) and (iv) / (ii), (iii) और (iv)

Question 7:

Assertion (A): In a progressive classroom the teacher should be diadactic and keep the children in control by maintaining 'pin-drop' silence.

कथन (A) : एक प्रगतिशील कक्षा में शिक्षिका को होना चाहिए और बच्चों को नियंत्रण में रखना चाहिए।

Reason (R) : Children learn only when teachers exercise total control over them.

तर्क (R) : बच्चे तभी सीखते हैं जब शिक्षक उन पर पूर्ण रूप से नियंत्रण रखते हैं।

Choose the correct option. सही विकल्प चुनें।

• (A) is true but (R) is false / (A) सही है लेकिन (R) गलत है।

• Both (A) and (R) are true and (R) is the correct explanation of (A) / (A) और (R) दोनों सही है और (R) सही व्याख्या करता है (A) की ।

• Both (A) and (R) are false / (A) और (R) दोनों गलत है ।

• Both (A) and (R) are true and (R) is not the correct explanation of (A) / (A) और (R) दोनों सही है और (R) सही व्याख्या नहीं करता है (A) की ।

Question 8:

According to Lawrence Kohlberg, individuals at ______ stage judge their and other's actions in terms of needs and wants.

लारेंस कोहलबर्ग के अनुसार, व्यक्ति किस स्तर पर अपने और दूसरों के व्यवहार को जरूरत और इच्छाओं के संदर्भ में जाँचते हैं ?

• Law and order orientation / कानून और व्यवस्था अभिविन्यास

• Obedience and punishment orientation / अनुपाल और दण्ड अभिविन्यास

• Good boy - Good girl orientation / अच्छा लड़का - अच्छी लड़की अभिविन्यास

• Instrumental purpose orientation / यांत्रिक सापेक्षिक अभिविन्यास

Question 9:

निर्देश -

अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।

अस्माकं भारतवर्षः अतीव विशालः अस्ति । अत्र बहवः गिरयः सन्ति । ते गिरयः मेघकलापं धृत्वा वृष्टिं सम्पादयन्ति । तेन अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति । तासु नदीषु महानदी, गोदावरी, कावेरी, कृष्णा च पूर्वसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति । इतरा: साबरमती, ताप्ती, पश्चिमसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति। काश्चन यथा भागीरथी, कालिंदी, गण्डकी कौशिकी च हिमालयशिखरेभ्यः प्रभवन्ति। पुरा सरस्वती अपि पश्चिम समुद्राभिमुखम् एव प्रवहति स्म, परन्तु अद्य अस्याः चिह्नानि एव यत्र तत्र प्रवाहमार्गे प्राप्यन्ते । अन्यासां नदीनां मध्ये भारतस्य मध्यप्रान्ते चर्मण्वती वेत्रवती च नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ।

पुराणकालात् आरभ्य सर्वे भारतीयाः नदीनां सम्मानं कुर्वन्ति । क्षेत्रेषु सलिलसेचनेन नद्यपि मातेव भवति । अतएव यानि क्षेत्राणि नदीजलेन प्लावितानि तानि नदीमातृकाणीति प्रसिद्धं यानि च वृष्टिजलेन सिक्तानि तानि देवमातृकाणि इति । वर्षाकालेन वृष्टिपातेन नद्या: जलेन च कृषिक्षेत्राणि प्लावितानि भवन्ति । कृषकाः कृषिकार्यं कृत्वा अन्नोत्पादनं कुर्वन्ति । नदीषु विविधाः मत्स्याः निवसन्ति । येषु प्रदेशेषु अनावृष्टि कारणेन जलाभावात् कृषिः न भवति तत्र शासनाधिकारिणः नद्याः जलं प्रतिरुध्य सेतुं बध्नाति । महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चनं कुर्वन्ति । तेभ्यः जलाशयेभ्यः क्षेत्रेषु जलं वितरन्ति । साम्प्रतं महानगरे नद्याः जलमेव प्रतिगृहं सर्वकारेण: सम्प्रेष्यते ।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् विद्युतम् उत्पादयन्ति । एषा जलमूला विद्युत 'हाइड्रोइलेक्ट्रिक पावर' इति नाम्ना प्रसिद्धा। पश्यत, नद्यः देशस्य कीदृशमुपकारं कुर्वन्ति । अतएव जनाः ताः पूजयन्ति । स्वस्वगृहेषु अधुनाऽपि जनाः स्नानसमये सर्वासां नदीनां सान्निध्यं स्नानजलं प्रार्थयन्ते।

भारतस्य मध्यप्रान्ते के नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ?

• कृष्णा साबरमती च

• चर्मण्वती वेत्रवती च

• कालिन्दी गण्डकी च

• ताप्ती नर्मदा च

Question 10:

निर्देश -

अधोलिखितं गद्यांश पठित्वा तदाधारित प्रश्नानां विकल्पात्मकोत्तरेषु उचिततमम् उत्तरं चिनुत ।

अस्माकं भारतवर्षः अतीव विशालः अस्ति । अत्र बहवः गिरयः सन्ति । ते गिरयः मेघकलापं धृत्वा वृष्टिं सम्पादयन्ति । तेन अनेकाः नद्यः प्रवहन्ति । तासु नदीषु महानदी, गोदावरी, कावेरी, कृष्णा च पूर्वसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति । इतरा: साबरमती, ताप्ती, पश्चिमसमुद्रं प्रति प्रवहन्ति। काश्चन यथा भागीरथी, कालिंदी, गण्डकी कौशिकी च हिमालयशिखरेभ्यः प्रभवन्ति। पुरा सरस्वती अपि पश्चिम समुद्राभिमुखम् एव प्रवहति स्म, परन्तु अद्य अस्याः चिह्नानि एव यत्र तत्र प्रवाहमार्गे प्राप्यन्ते । अन्यासां नदीनां मध्ये भारतस्य मध्यप्रान्ते चर्मण्वती वेत्रवती च नद्यौ प्रसिद्धे स्तः ।

पुराणकालात् आरभ्य सर्वे भारतीयाः नदीनां सम्मानं कुर्वन्ति । क्षेत्रेषु सलिलसेचनेन नद्यपि मातेव भवति । अतएव यानि क्षेत्राणि नदीजलेन प्लावितानि तानि नदीमातृकाणीति प्रसिद्धं यानि च वृष्टिजलेन सिक्तानि तानि देवमातृकाणि इति । वर्षाकालेन वृष्टिपातेन नद्या: जलेन च कृषिक्षेत्राणि प्लावितानि भवन्ति । कृषकाः कृषिकार्यं कृत्वा अन्नोत्पादनं कुर्वन्ति । नदीषु विविधाः मत्स्याः निवसन्ति । येषु प्रदेशेषु अनावृष्टि कारणेन जलाभावात् कृषिः न भवति तत्र शासनाधिकारिणः नद्याः जलं प्रतिरुध्य सेतुं बध्नाति । महाजलाशयान् निर्माय जलसञ्चनं कुर्वन्ति । तेभ्यः जलाशयेभ्यः क्षेत्रेषु जलं वितरन्ति । साम्प्रतं महानगरे नद्याः जलमेव प्रतिगृहं सर्वकारेण: सम्प्रेष्यते ।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् विद्युतम् उत्पादयन्ति । एषा जलमूला विद्युत 'हाइड्रोइलेक्ट्रिक पावर' इति नाम्ना प्रसिद्धा। पश्यत, नद्यः देशस्य कीदृशमुपकारं कुर्वन्ति । अतएव जनाः ताः पूजयन्ति । स्वस्वगृहेषु अधुनाऽपि जनाः स्नानसमये सर्वासां नदीनां सान्निध्यं स्नानजलं प्रार्थयन्ते।

नद्यां बन्धं निर्माय तस्मात् किं उत्पाद्यते ?

• अन्नम्

• मत्स्याः

• जलमूला विद्युत

• वृष्टिः